Kekemeliğin tedavi edilebilen, yönetilebilen ve tesiri büyük oranda azaltılabilen bir konuşma akıcılığı bozukluğu olduğunu belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Lisan ve Konuşma Terapisi Kısmı Araştırma Vazifelisi Şevval Cengizli, erken müdahalenin kıymetine dikkat çekti. En sık 2-5 yaş ortasındaki devirde ortaya çıkan kekemeliğe vakit kaybeden müdahale edilmesi gerektiğini söyleyen Cengizli, kekemelikte ‘bekleyelim, geçer’ yaklaşımının bilimsel olarak riskli olduğunu vurgulayarak “Kekemelik ne kadar erken fark edilir ve müdahale başlatılırsa, tedavi edilebilirlik oranı o kadar yükselir. En ülkü müdahale aralığı 2–6 yaş olup bu periyot beynin plastisitesinin en yüksek olduğu dönemdir” dedi. Cengizli, kekemelikte yanlış yaklaşımın kekemeliği güçlendirdiğini, gerçek yaklaşımın ise terapi kadar güçlü bir terapi aracı olduğunun altını çizdi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Lisan ve Konuşma Terapisi Kısmı Araştırma
Görevlisi Şevval Cengizli, 22 Ekim Dünya Kekemelik Günü hasebiyle yaptığı açıklamada kekemeliğin tedavi edilebilen, yönetilebilen ve tesiri büyük oranda azaltılabilen bir konuşma akıcılığı bozukluğu olduğunu söyledi.
Nörogelişimsel temelli akıcılık bozukluğu
Kekemeliğin sırf konuşmanın takılması halinde kolay bir mekanik sorun olarak değerlendirilmemesi gerektiğini belirten Cengizli, “Aksine konuşmayı başlatma, sürdürme ve sözcükler ortasında doğal geçiş yapabilme hünerini etkileyen nörogelişimsel temelli bir akıcılık bozukluğu olarak tanımlanmalıdır. En aktüel bilimsel literatüre nazaran kekemelik, beynin konuşmayı planlama – motor komutları organize etme – zamanlama – geri bildirim döngülerini yönetme vazifelerini üstlenen ağlarında işitsel, motor ve bilişsel yüklemelerin etkileşim bozukluğu sonucunda ortaya çıkar” diye konuştu.
Sadece ses ve hece tekrarlarıyla sonlu kalmayabilir
Kekemelikte konuşma sırasındaki akıcısızlıkların yalnızca ses yahut hece tekrarlarıyla sonlu kalmadığını kaydeden Cengizli, “Ses uzatmaları, bloklar, nefes kesilmeleri, ani duraklamalar ve bunlara eşlik eden yüz kas gerilmeleri, süratli göz kırpma, çene hareketleri, ayak sallama üzere fizikî eş davranışlar da tabloya eşlik edebilir. Kekemelik yaşayan birtakım bireylerde bu davranışlar fark edilmeyecek kadar hafif seyrederken, kimi bireylerde konuşma teşebbüsü sırasında besbelli formda görünür hale gelir” dedi.
En çok 2-5 yaş ortasında ortaya çıkıyor
Bilimsel çalışmaların kekemeliğin en sık olarak 2–5 yaş ortasındaki süratli lisan edinim periyodunda ortaya çıktığını gösterdiğini tabir eden Cengizli, “Kekemelik çoklukla genetik ve nörogelişimsel bir yatkınlık temelinde ortaya çıktığı için doğuştan bir risk taşır lakin konuşma belirtileri doğumda değil, konuşma ve lisan gelişiminin hızlandığı erken çocukluk periyodunda fark edilir. En sık başlangıç devri 2–5 yaş ortasıdır. Bu yaş aralığı, beynin konuşma – lisan – motor planlama – toplumsal bağlantı ağlarının birbirine entegre hale geldiği kritik bir devirdir. Bu nedenle kekemelik bir anda değil, birden fazla vakit makul durumlarda fark edilir hale gelen, bazen var bazen yok üzere algılanabilen dalgalı bir seyir izleyebilir. Bu durum, etraftaki ebeveyn ve eğitimcilerin ‘Arada oluyor, bence geçer’ yanılgısına düşmesine yol açabilmektedir ancak bilimsel olarak bu yaklaşım riskli ve artık önerilmeyen bir bekle-gör tavrıdır. ‘Bekleyelim, geçer’ formundaki yaklaşım bilimsel olarak risklidir. Erken müracaat, sadece akıcılığı değil çocuğun ruhsal güvenliğini de korur” dedi.
Kekemelik tek nedene bağlı değil
Kekemeliğin pek çok nedeni olduğunu belirten Cengizli, “Güncel bilimsel görüş, kekemeliğin tek bir nedene bağlı olmadığını, çok faktörlü bir model içerisinde açıklanması gerektiğini vurgular” dedi. Şevval Cengizli, bu nedenleri şöyle sıraladı:
Genetik yatkınlık: Kekemelik yaşayan bireylerin yaklaşık yüzde 60–80’inde aile hikayesi vardır.
Nörobiyolojik farklılıklar: Beynin konuşmayı planlayan bölgelerinde beyin bağlantısallığı ve zamanlamasında farklılıklar saptanmıştır.
Konuşma motor sistemi hassasiyeti: Süratli ve yüksek yük içeren konuşma teşebbüslerinde sistemin daha fazla zorlanması.
Çevresel hız/baskı: Ailenin konuşma temposu çok yüksekse, çocuk yetişemediğini fark eder ve akıcısızlıklar tetiklenebilir.
Psikososyal faktörler: Kekemeliğin sebebi değildir lakin var olan kekemeliği belirginleştirir yahut kalıcı hale getirebilir.
Müdahale için 2-6 yaş aralığı en ideal
Kekemeliğin heyecandan, travmadan, baskıdan oldu üzere halk ortasında yaygın lakin bilim dışı yorumlarla açıklamanın indirgemeci olduğunu belirten Şevval Cengizli, “Çevresel duygulanımlar kekemeliği tesirler ancak bunu, neden değil tetikleyici / pekiştirici faktör olarak görmek doğrudur. Bugün artık bilimsel olarak çok net bilmekteyiz ki kekemelik ne kadar erken fark edilir ve müdahale başlatılırsa, tedavi edilebilirlik oranı o kadar yükselir. En ülkü müdahale aralığı 2–6 yaş olup bu devir beynin plastisitesinin en yüksek olduğu devirdir. Ayrıyeten çocuğun şimdi konuşmaya dair kendilik algısı gelişmeden harekete geçmek, kekemeliğin ruhsal katman oluşturmadan çözülmesini sağlayabilir. Ertelenmiş müdahalelerde çocuk konuşmaktan kaçınmaya, toplumsal ortamlarda geri çekilmeye, yanlış bir ‘Ben konuşamıyorum’ kimliği geliştirmeye başlayabilir, bu çok daha zorlayıcı bir tablonun başlangıcıdır” ikazında bulundu.
Kalıcı kekemelikte risk faktörlerine dikkat
Kalıcı kekemelikte kimi risk faktörleri olduğunu belirten Şevval Cengizli, kekemelik yaşayan çocukların yüzde 65–80’inin doğal olarak iyileşebildiğini belirterek bu noktada hangi çocukta riskin yüksek olduğunu gerçek öngörmenin epey kritik olduğunu söyledi. Şevval Cengzli, bu risk faktörlerini şöyle sıraladı:
-Kekemeliğin 6 aydan uzun sürmesi yahut dalgalanarak şiddetlenmesi
-Ailede kalıcı kekemelik hikayesi bulunması
-Çocuğun kekemeliğin farkında olup kaçınma davranışı geliştirmeye başlaması
-Erkek çocuklarda görülme oranının 4 kattan fazla olması
-Eşlik eden lisan bozukluğu, artikülasyon sorunu yahut dikkat-bilişsel zahmet olması
-Aile yahut etraf tarafından süratli konuşmaya zorlanması ya da baskı altında hissetmesi
İletişim hünerini güçlendirmek ve özgüveni korumak önemli
Kekemelikte tedavi kavramını hakikat anlamanın da çok değerli olduğunu belirten Şevval Cengizli, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Modern lisan ve konuşma bilimi, kekemeliği büsbütün ortadan kaldırmak yerine bağlantı marifetini güçlendirmek, çocuğun (ya da yetişkinin) özgüvenini korumak ve konuşma akıcılığını doğal şartlarda sürdürülebilir hale getirmek gayesiyle ele alır. Bilhassa erken çocukluk periyodunda başlayan müdahalelerde, beyin plastisitesi en yüksek düzeydeyken yapılan akıcılık şekillendirici terapiler çok yüksek muvaffakiyet oranlarına sahiptir. Bu nedenle bugün dünyanın birçok ülkesinde sırf dil-konuşma terapistleri değil, pediatristler, aile doktorları ve erken çocukluk eğitimi uzmanları da erken sevk sorumluluğu taşımaktadır. Aktüel literatür, bütüncül modellerin en tesirli sonuçları verdiğini göstermektedir. Örneğin yalnızca konuşmayı mekanik olarak düzeltmeye çalışan yaklaşımların bireyin duygusal yükünü gözden kaçırması durumunda, kısa vadeli olsa dahi uzun vadede geri dönüş riski oluşabilir. Bu nedenle günümüzde tedavi süreçleri fizyolojik (nefes, sürat, ses), ruhsal (özgüven, tasa, irtibat girişkenliği), çevresel (aile suratı, dinleme kültürü, öğretmen farkındalığı) boyutlarıyla birlikte yapılandırılmaktadır. Yanlış yaklaşım kekemeliği güçlendirir, yanlışsız yaklaşımın ise terapi kadar güçlü bir terapi aracıdır”.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
SAĞLIK
