Dünya Sıhhat Örgütü tarafından “dünyanın en süratli yayılan ve en uzun süren salgını” olarak tanımlanan sigara bağımlılığının tedavi gerektiren bir hastalık olduğunu belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Dilek Toprak, “Nikotin 10 saniyede beyne ulaşarak dopamin salgılatır ve bu yolla daha fazla keyif vererek daha fazla içme isteği uyandırır” dedi. Sigara bağımlılığında ailenin kıymetli bir faktör olduğunu tabir eden Prof. Dr. Toprak, “Araştırmalar ailesi sigara içen çocukların ileride sigara kullanma ihtimalinin içmeyenlere nazaran 2-3 kat fazla olduğunu söylüyor” ihtarında bulundu.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Dilek Toprak, Dünya Sıhhat Örgütü tarafından ilan edilen 31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada, sigara bağımlılığının bir hastalık olduğunu söyledi.
Sigara, en süratli yayılan ve en uzun süren salgın
Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ), sigarayı “dünyanın en süratli yayılan ve en uzun süren salgını” olarak tanımladığını kaydeden Prof. Dr. Dilek Toprak, “Bağımlılık, kullanım üzerinde denetim kaybı ile karakterizedir. Durmadan kullanmak değildir, kullanmaya başlayınca bırakamamaktır ve bir hastalıktır. Sigara bağımlılığı, tedavi gerektiren, relapslarla seyreden, mortalitesi yüksek, kronik, salgın bir hastalıktır. Dünya Sıhhat Örgütü, sigarayı ‘dünyanın en süratli yayılan ve en uzun süren salgını’ olarak tanımlamaktadır. Sigara içimi/bağımlılığı, DSÖ tarifiyle bir hastalık olan sigara bağımlılığının tedavisi tabibin misyonları arasındadır” dedi.
Sigaraya bağımlılığı, özel testle belirleniyor
Sigara içiminin toplumsal, fizikî ve ruhsal bağımlılık boyutları olduğunu kaydeden Prof. Dr. Toprak, “Yani kişi yalnızca ruhsal olarak sigara içme bağımlısı değildir. Tıpkı vakitte sigara içinde bulunan nikotin, kişiyi biyolojik olarak da sigaraya bağımlı yapar. Nikotin, bağımlılık yapan, psikoaktif yani uyarıcı bir husustur. Biz sigara bağımlılığını değerlendirirken özel bir test kullanırız. Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FBNT) Sigara bağımlılığının değerlendirilmesinde epeyce yaygın kullanılan 6 soruluk bir testtir. Bu testte aşağıda belirtilen durumlar göz önüne alınarak puanlama yapılır. Kişinin aldığı puan ne kadar yüksekse bağımlılığı da o kadar fazla olarak kıymetlendirilir.
- Günde içilen sigara ölçüsü
- Sabah uyanınca 30 dakika içinde birinci sigaranın içilmesi;
- Sabah saatlerinde daha fazla sigara içilmesi;
- Sigara içmenin yasak olduğu toplu yerlerde eza yaşanması;
- Kişiyi yatağa bağlayan hastalık durumlarında bile sigara içiminin sürdürülmesidir
Nikotin 10 saniyede beyne ulaşıyor
Sigara bağımlılığının temel nedeninin sigara içindeki nikotin olduğunu söz eden Prof. Dr. Toprak, “Nikotin çok güçlü bir uyarıcı, bağımlılık yapan husustur. 10 saniyede beyne ulaşarak dopamin salgılatır ve bu yolla daha fazla keyif vererek daha fazla içme isteği uyandırır. Nikotin yani sigara, kolay ulaşılabilir ve ucuzdur” dedi.
Ailesinde sigara kullanan çocukta risk 2-3 kat fazla
Sigara bağımlılığında ailenin kıymetli bir faktör olduğunu tabir eden Prof. Dr. Toprak, “Araştırmalar ailesi sigara içen çocukların ileride sigara kullanma ihtimalinin içmeyenlere nazaran 2-3 kat fazla olduğunu söylüyor. Ailedeki sorunlar, aile içi irtibat ve bağların zayıf olması, düşük özgüven, gerilimle başa çıkmada zorlanma, hayır diyememe üzere faktörler de gençlerin sigaraya yönelmesinde tesirli. Şayet arkadaşları sigara kullanıyorsa, çocuğunuza sigara teklif edilmiş yahut edilecek olma ihtimali yüksek” ikazında bulundu.
Kardeşler ortasında farklılık görülebiliyor
Sigara bağımlılığında kimi vakit iki kardeş ortasında bile farklılık görülebildiğini, bunda çevresel faktörlerin tesirli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Toprak, “Sigara bağımlılığında aile çok değerlidir. Anne ve/veya babanın sigara içmesi, çocuklara rol model olması elbette değerli. Lakin bilhassa ergenlik devri ve daha sonrasında kişinin etrafı, arkadaşları, sosyoekonomik durumu, gerilimle baş etme gücü, yalnız yaşayıp yaşamaması üzere faktörler değer taşır. Bu faktörler de iki kardeş ortasında bile fark yaratabilir” dedi.
Genetik geçiş, yüzde 56 etkili
Sigara bağımlılığının başka birçok bağımlılık üzere hem genetik hem de çevresel tarafları olan kompleks bir davranış olduğunu kaydeden Prof. Dr. Toprak, “Sigara bağımlılığında genetik geçiş; aile çalışmaları, ikiz çalışmaları ve moleküler genetik çalışmalar ile araştırılmıştır. Sigara bağımlılığının genetiğinde klasik kalıtım örüntüsü izlenmemektedir. İkizlerle yapılmış 14 farklı çalışmanın değerlendirildiği bir gözden geçirme çalışmasında nikotin bağımlılığının yüzde 56 genetik, yüzde 24 ailesel, yüzde 29 çevresel faktörlerden kaynaklandığı tabir edilmiştir. Yapılan çalışmalar sigara bağımlılığının gelişiminde çevresel faktörlerin sigara içmeye başlama ile, genetik faktörlerin ise tertipli içicilikten bağımlılığa geçişte daha besbelli bir rol oynadığını göstermiştir. Farklı çevresel faktörlere ek olarak, küçük tesire sahip birçok genin nikotin bağımlılığına olan genetik yatkınlıktan sorumlu olduğuna inanılmaktadır” dedi.
Sigarayı bırakmak mümkündür
Sigara bağımlılığının tedavi edilebildiğini belirten Prof. Dr. Toprak, “Sigarayı elbette bırakmak mümkündür. Sigaranın bıraktırılması, en az sigaranın neden olduğu hastalıkları tedavi etmek kadar (hatta daha fazla) kıymetlidir. Tedavide emel, sigara kullanımın azaltılması değil tümden bırakılmasıdır. Sigara alışkanlığından vazgeçmek için her şeyden evvel kişinin sigarayı bırakma konusunda istekli olması gerekir. Her hastaya faal tedavilerin varlığı anlatılmalı ve tedavi önerilmelidir. Tek tek, küme ya da telefon görüşmeleri tedavi aktifliğini artırır” dedi.
Sigara bırakmada iki tedavi sistemi var
Sigaranın bırakılmasına yardımcı olmak için birçok metot geliştirildiğini kaydeden Prof. Dr. Toprak, “Bütün sigara bırakma formüllerinin sigaranın bırakılmasındaki muvaffakiyetleri farklı olmakla birlikte maksatları şahısta sigara içimine bağlı gelişen ruhsal bağımlılığın ve fizikî bağımlılığının üstesinden gelmektir. Sigara bırakmada kullandığımız, bilimsel olarak aktifliği kanıtlanmış prosedürleri ruhsal (davranışsal) tedavi ve ilaç tedavisi olarak iki ana başlıkta toplayabiliriz. En başarılı sonuçlar ruhsal tedavilerin ilaç tedavileriyle birlikte kullanımı ile elde edilmektedir. Bunların başlıcaları bilişsel davranışçı terapi, kişisel ya da küme terapileri, hipnoz, ruhsal eğitim ve bilgilendirme yaklaşımlarını içerir” dedi.
Bilimsel olarak kanıtlanmamış yollara başvurulmamalı
Sigara kullanımında tesirli olduğu sav edilen lakin bilimsel olarak kanıtlanmamış yollar konusunda dikkatli olunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Dilek Toprak, “Bilimsel olmayan sistemlerin, kulaktan dolma tekliflerle denenmemesi gerekir. Bilhassa internetten ne olduğu bilinmeyen bitki ve macun üzere teklifler son derece tehlikeli olabilmektedir” uyarısında bulundu.
Özellikle Sağlık Bakanlığı destekli, Türkiye genelinde 400’den fazla sigara bırakma polikliniklerinin bu mevzuda en kıymetli ve emniyetli merkezler olduğunu söz eden Prof. Dr,. Toprak, “Bakanlık denetiminde sıkı bir eğitim sonrası verilen sertifika ile bu merkezlerde çalışan doktorlarımıza vatandaşlarımız itimatla başvurabilirler. Bilimsel olarak şimdi kanıtlanmamış, üniversal kabul görmemiş yollara karşı dikkatli olunmalıdır. Yüksek derecede nikotin bağımlılığı, düşük sosyoekonomik ve eğitim seviyesi, genç yaş kümesi, yalnız yaşayanlar, sigara içenler ile birlikte yaşayanlar ve fazla vakit geçirenler, sigara bağımlılığında yüksek riskli olarak tanımlanan kümede yer alırlar. Bu kümedeki bireylere daha ağır yardım, daha sıkı takip, daha uzun periyodik takip gerekebilir” diye konuştu.
Elektronik sigara ile daha fazla nikotin alınıyor
Elektronik sigaranın Dünya Sıhhat Örgütü ve Sıhhat Bakanlığı’nca önerilmeyen, ziyanlı olarak bildirilen bir eser olmasına karşın kullanımının giderek yaygınlaştığını kaydeden Prof. Dr. Toprak, elektronik sigara ile daha fazla nikotin alındığına dikkat çekti:
“Elektronik sigara, nikotin bağımlılığını ortadan kaldırmadığı üzere bağımlılık yapan bir eserdir. Sigaraya alternatif olarak pazarlanmaya çalışılan elektronik sigarayla birlikte nikotin bağımlılığı tekrar artmıştır. Son yıllarda giderek yaygınlaşan elektronik sigara, görünüşü, hareketi ve dumanı ile sigarayı taklit etmek üzere tasarlanmıştır. Ekseriyetle nikotin, aroma unsurları ve öbür kimyasalların aerosolünü çekmesini sağlarken, solunabilir nikotin buharı salmaktadır. Elektronik sigara ile her nefeste 0-36 mg/mL ortasında nikotin alınır. Böylelikle 30 puf çekildiğinde bir sigaradan alınan ölçü kadar nikotin alınmaktadır. Bu nedenle elektronik sigara, sigaraya nazaran daha fazla nikotin alınmasına neden oluyor. Elektronik sigaranın kartuşunun içindeki sıvıda ayrıyeten propilen glikol, etanol, nitrozamin, tütün çiçeği, nane, kahve, çikolata, meyve aromaları üzere tat ve koku içeren farklı kimyasallar bulunabiliyor.”
Sigara kullanımı ve sigara bağımlılığının önlenebilir bir sorun olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Dilek Toprak, “Sigarayı bırakmasına yardımcı olduğunuz her iki kullanıcı için bir erken mevt önlenir. Sağlık kuruluşlarına başvuran olguların hangi nedenle gelmiş olursa olsun sigara içme durumları katiyetle sorgulanmalı ve hastanın hazır olduğu, kabul ettiği vakit da bıraktırma tedavisinde dayanak olunmalıdır. Anne-babalar da sigara içmeyerek çocuklarına örnek olmalıdır. Bir nefes ve merak ile başlayan bu bağımlılık sürecinde kıymetli olan hiç başlamamaktır. Sigara bağımlılığı ile çabada en kıymetli husus tedavi değil, sigaraya başlamayı önlemedir” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
