Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, çocuk erkil aileler-proje çocuklar konusunu kıymetlendirdi.
Ataerkil kültürden çocuk erkil aile yapısına geçildi
Son yıllarda çocuk ve ergen psikiyatrisi kliniklerinde karşılaşılan hadiselerin büyük çoğunluğunun “çocuk erkil” üslupta yetiştirilen ailelerden geldiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, ataerkil aile yapısından çocuk merkezli bir yapıya geçişin, bilhassa ergenlik devrinde çeşitli problemlere yol açtığını vurguladı.
Prof. Dr. Tarhan, modernizm ve dijitalleşmeyle birlikte, bilhassa çocuk yetiştirme konusunda “aman travma olmasın” anlayışının yaygınlaştığını ve bunun sonucunda çocukların çok muhafazacı bir biçimde, adeta “cam fanusta” yahut “sera çiçeği” üzere büyütüldüğünü söyleyerek, bu durumun “çocuk erkil” ailelerin ortaya çıkmasına neden olduğunu ve “Evin küçük hükümdarı olan çocuklar yetişti. Meskenin son kelamı çocuğun isteklerine nazaran belirleniyor.” dedi.
Küçükken “şirinlik” olarak görülen davranışlar, ergenlik periyodunda önemli meselelere yol açıyor
Her istediği yapılarak yetiştirilen çocukların küçükken “şirinlik” olarak görülen davranışlarının, ergenlik devrinde önemli meselelere yol açtığını kaydeden Prof. Dr. Tarhan, “Çocuk ergenlik devrinde dış dünyayla ve hayatın gerçekleriyle karşılaşıyor. Herkes anne baba üzere davranmıyor. Okulda ‘Niye bu türlü yapıyorsun?’ dendiğinde şok oluyorlar.” diye konuştu.
Ebeveyn tavırlarının çocukların gerçeklerle yüzleşmesini engellediğini tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu çocuklar aslında hiperaktif değil, şımarık yetişiyorlar. Hiçbir hudut koymadan, toplumsal ve duygusal hudutları öğretmeden yetişiyorlar.” sözünde bulundu.
Sevgiyle disiplinin istikrarlı verilmesi lazım
Özellikle tek çocuklu ailelerde anne babaların tüm duygusal yatırımlarını çocuğa yönelttiğini ve “Ben zorluk çektim, o çekmesin” güzel niyetiyle çok sevgi verdiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Sevgiyle disiplinin istikrarlı verilmesi lazım. Bir çiçeğe suyu fazla verirseniz çürür. Sevgiyi de fazla verdiğiniz vakit çocuk davranış geliştiremiyor, nerede duracağını öğrenemiyor.” halinde konuştu.
Prof. Dr. Tarhan, annelik ve babalığın temel emelinin çocuğu yalnızca o an keyifli etmek değil, onu hayata hazırlamak ve hayatın gerçeklerini öğretmek olduğunu kaydederek, “Sadece bugün keyifli olmasına odaklı ebeveynlik değil, çocuğun 5 sene, 10 sene sonra da memnun olması için nasıl yetiştirmem lazım diye düşünmek gerekir. Buna ‘akıllı ebeveynlik’ denir. Bu usulde ebeveynler, çocuğu bugünkü konforuna nazaran değil, gelecekteki konforuna nazaran yetiştirir.” biçiminde konuştu.
Gevşek bir disiplin anlayışı çocukların hayatın kurallarını öğrenmesini engelliyor
Bugünkü konfora odaklanmanın çocuğu benmerkezci yaptığını ve dünyanın merkezinde olduğunu zannetmesine neden olduğunu, fakat hayatın gerçeklerinin bu türlü olmadığını belirten Prof. Dr. Tarhan, anne babanın tutarsız disiplin uygulamasının yahut çok sevgiyle birlikte gevşek bir disiplin anlayışının çocukların hayatın kurallarını öğrenmesini engellediğini tabir etti.
Prof. Dr. Tarhan, anne babanın çocuğun hayatının kaptanı değil, kılavuz kaptanı olması gerektiğini lisana getirerek, “Çocuk son kararı kendisi vermeli. Anne baba, ‘Şu adımı atarsan başına bu gelir, bunu yaparsan başına bu gelir’ biçiminde rehberlik yapmalı. Çocuk koltuğa çıkmaya çalışıyorsa, anne baba yanında durup ‘Hadi çocuğum sen çıkabilirsin, bir şey olsa ben tutarım’ demeli. Çocuk çıktığında ‘Ben yaptım’ diyecek ve bu onun için bir muvaffakiyet olacak, anne babayla bağı da kopmayacak.” dedi.
Bu cins istikrarlı alakalarda çocuk erkil aile yapısının oluşmayacağını, zira konutun başkanının çocuk değil, anne baba olması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, “Anne baba liderliği çocuğa kaptırmamalı.” Diye konuştu.
Çocuk yetiştirmede anne ve baba dengeli bir tavır sergilemeli
Çocuk yetiştirmede anne ve babanın dengeli bir tavır sergilemesinin ve ortak bir lisan kullanmasının değerine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, “Anne baba tıpkı lisanı kullanırsa çocuk çok kolay düzeliyor ve kendini düzeltiyor. Lakin anne farklı, baba farklı söylerse, çocuklar bencil varlıklar oldukları için güzellerine giden taraftan oburunu çarçabuk manipüle edebiliyorlar.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, “proje çocuk” yetiştirme eğiliminde olan mükemmeliyetçi ve idealist ebeveynlerin, çocuklarını kendi hayalleri ve mefkurelerine nazaran şekillendirmeye çalıştığını belirterek, “Bu ebeveynler çoklukla sorumluluk hisleri yüksek ve idealist oluyorlar lakin realist olamıyorlar. Çocuğu kendi uzuvları üzere görüyor.” diye konuştu.
Prof. Dr. Tarhan, sevgi ve disiplin istikrarının ehemmiyetine dikkat çekerek, “Sevgi eksik olursa çocuk anneye babaya düşman olur. Sevgi ve disiplin ikisi de ağırsa, çocuk anneye babaya karşı hem sevgi hem de öfke geliştirir. Günde bin sefer annesini öpen çocuk biliyorum. Annesi çok fedakar ve vericiydi lakin çocuğa özgür alan bırakmıyordu. Çocuk annesini seviyordu lakin bir mühlet sonra bıçak kemiğe dayanınca reaksiyon gösteriyor, sonra da suçluluk duyup tekrar annesini öpüyordu. Bu bir dengesizliktir.” sözlerini kullandı.
Tatlı bir disiplin gerekiyor
Prof. Dr. Tarhan, çocuğu fazla sıkmanın yahut fazla gevşek bırakmanın da olumsuz sonuçlar doğurabileceğini belirterek, “Tatlı bir disiplin gerekiyor lakin içinde sevgi olan bir disiplin. Katı kuralların olduğu ailelerde sevgi çoksa hem sevgi hem öfke oluşuyor. Sevgi azsa çocuk birinci fırsatta konuttan kaçıyor, anne babaya düşman oluyor.” dedi.
Fiziksel bakımın düzgün olduğu lakin duygusal ihmalin yaşandığı durumlara da değinen Prof. Dr. Tarhan, “Mesafesiz terk ediş dediğimiz bir durum var. Anne çocuğun her gereksinimini karşılıyor fakat duygusal gereksinimini karşılamıyor. Çocuk bütün gün televizyon karşısında. Bu duygusal ihmal, çocukluk çağı travmasıdır. Sevgi yoksunluğuyla büyüyen çocuklar, annelerinin kendilerini sevmediğini zannediyor zira birlikte oynamıyor, gülmüyorlar. Çocuk, annenin niyetini anlayamaz, görünüşe bakar.” biçiminde konuştu.
Aşırı katı kuralların olduğu ailelerde çocukların savunma sistemi olarak palavraya başvurabileceğini tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Baskı kültürleri kaygı kültürü doğurur. Fazla baskılı otoriter aile stili varsa, çocuk dehşetle yetişir, her şeye evet der lakin birinci fırsatta palavra söyler ve anne babayı aldatır. Bu durum, ikiyüzlülüktür.” tabirinde bulundu.
Dijitalleşme ve toplumsal medyanın çocuk eğitimine tesiri ne?
Dijitalleşmenin ve toplumsal medyanın çocuk eğitimi ile aile hayatında hem tehlikeler hem de fırsatlar barındırdığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Sosyal medya, birçok bilgiye ulaşmayı kolaylaştırdı. Çocuğunu hakikat eğitmek isteyen bir anne baba, dijital platformlardan rahatlıkla bilgiye ulaşabilir. Lakin tehdit boyutu da var; ölçü ve dozun kaçması kıymetli bir sorun.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, çocuk psikiyatrisi kliniklerinde gecikmiş konuşma şikayetiyle gelen hadiselerin arttığını ve bunun altında çoklukla aşırı ekran maruziyetinin yattığını tabir ederek, “Çocuklar otizm zannedilebiliyor. Bir bakıyoruz ki çocuk bütün gün elinde tablet ya da televizyon karşısında, adeta ucuz bir bakıcı üzere anne eline vermiş. Anne, çocuğun memnun ve eğlendiğini, karnının tok, altının pak olduğunu zannediyor. Fakat çocuk çok ekran maruziyeti nedeniyle bağımlı hale geliyor, toplumsal olarak izole oluyor ve konuşma muhtaçlığı hissetmediği için söz üretemiyor.” halinde konuştu.
Erken yaşlarda dijital detoks uygulanarak çocuğun konuşma maharetinin geliştirilebileceğini, fakat 4 yaşını geçerse bu durumun daha zorlaşacağını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Ekran maruziyeti, çocuğun gelişen ruhuna ziyan veren toksik bir tesir yaratıyor.” Tabirinde bulundu.
Sosyal ve duygusal hünerler hayati değer taşıyor
Sağlıklı çocuk gelişiminde yalnızca mantıksal ve akademik muvaffakiyetlerin değil, toplumsal ve duygusal maharetlerin de hayati kıymet taşıdığını vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Çocuğun gelişim envanteri ve testlerinde ince motor, kaba motor, lisan, mantıksal, toplumsal, duygusal ve duyusal marifetlerin hepsi kıymetlendirilir. Sağlıklı bir çocuk, beyninin her tarafını kullanabilmelidir.” dedi.
Sağlıklı bir çocuk yetiştirmek için yalnızca mantıksal maharetlere ve maddi başarılara değil, toplumsal ve duygusal başarılara da odaklanılması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Tarhan, “Sağlıklı beşerlerle ilgi kurabilmek, empati kurabilmek çok kıymetlidir. Kötülük, empati yoksunluğuyla başlar. Empatiyi öğrenen bir kimse, kendi duygusal hudutlarını ve karşı tarafın duygusal sonlarını fark eder, duygusal okuryazarlığı gelişir ve sağlıklı kararlar verir. Bu da müspet etkileşim, sıcak bağlar ve inanca dayalı bir toplumsal ağ oluşturur.” diye konuştu.
Çocuğun davranış ve uğraşlarını övmeliyiz
Prof. Dr. Tarhan, anne babanın çocuğa yapacağı en büyük ikramın onunla birlikte kaliteli vakit geçirmek ve anı biriktirmek olduğunu söyleyerek, “Olumlu ya da olumsuz fark etmez, birlikte yaşantılar olursa, çocuk hayat senaryolarını öğrenir. Bu senaryoları ilerleyen yaşlarda kendi hayatına uyarlar. Annelik babalık, çocuğa bu anıları biriktirme ve hayat senaryolarını birlikte yaşayarak öğrenme fırsatı sunmaktır.” diye ekledi.
Çocuk yetiştirmede yanlışsız övgü ve tenkit usullerinin değerine değinen Prof. Dr. Tarhan, “Çocuğun kişiliğini överseniz egoist, bencil, narsist olur. Kişiliğini değil, davranış ve eforlarını övmeliyiz. ‘Bak yatağını ne hoş düzelttin’, ‘Ne hoş ödevini yaptın’ üzere. Eleştirmek yahut ‘hayır’ demek gerektiğinde de çocuğun kişiliğini değil, yanlış davranışını amaç almalıyız. ‘Sen adam olmazsın’ demek yerine, ‘Bak sen uygun bir çocuksun ancak bu davranışın gerçek olmadı. Bunu nasıl düzeltebiliriz?’ formunda yaklaşmalıyız. Annelik babalık, çocuğu karşımıza alıp heykel üzere işlemek değil, onunla birlikte yürümek, hayat yolunda birlikte dans etmek, ahenkle hareket etmektir.” dedi.
Çocuğun en önemli işi oyundur!
“Çocuğun en önemli işi oyundur. Anne baba birlikte oynayarak, konut işlerinde ona sorumluluk vererek, hatta bir elektronik aygıtı söküp takmasına müsaade vererek (bozulsa bile) çocuğa öğrenme fırsatları sunmalıdır.” diyen Prof. Dr. Tarhan, “Mesela elektronik bir aygıt var. Söküp takacak çocuk. Bırakın bozulsun. Anne çocuk alakası bozmadan bunlar yapılabilir. Çocuğa bunun için fırsatlar vermek gerekiyor. Fırsat eğitimi deniyor buna.” sözünde bulundu.
Çocuğa yeterli pahaları, niyet kalıplarını öğretmek gerektiğini de lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, bir anne babanın çocuğuna verebileceği en büyük hazinenin ve sermayenin; onuruyla yaşamayı, emeğiyle kazanmayı ve sağlam paha yargılarına sahip olmayı öğretmek olduğunu vurguladı.
Çocuk sözleri takip etmez, izleri takip eder
Ailenin bir ekosistem olduğunu ve bu ekosistem içinde çocukların söylenen kelamlardan çok, sergilenen davranışları ve yaşanan tecrübeleri örnek aldığını belirten Prof. Dr. Tarhan, “Çocuk kelamları takip etmez, izleri takip eder. Yaşadığı olaylar çocuğun gelişen ruhunda iz bırakır. Bu nedenle çocuğun hayatına hoş izler bırakmalı, gelişen ruhuna hoş dokunuşlar yapmalıyız.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, çocuk yetiştirmede sevgi ve disiplinin istikrarlı bir biçimde verilmesinin hayati ehemmiyet taşıdığını lisana getirerek, “Sevgi çok, disiplin gevşekse sakıncalı. Sevgi ve disiplin ikisi de çoksa o da sakıncalı. Bütün iş, kararlı, dengeli ve devamlı olmakta. Kar yağışı üzere; yavaş ve devamlı olursa fiyat. Disiplin ve nasihat de böyledir; yavaş ve devamlı olursa tesirli olur.” sözlerini kullandı.
Annelik ve babalık modeli kültürel olarak öğrenilir
Annelik ve babalığın genetik bir yetenek olmadığını, kültürel olarak öğrenilen bir model olduğunu tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Eşleşme biyolojiktir lakin evlilik kültüreldir. Annelik hormonu vardır ancak babalık hormonu yoktur. Annelik ve babalık modeli kültürel olarak öğrenilir. Sağlıklı anne, sağlıklı baba olmak için kesinlikle kendimizi geliştirmemiz gerekir.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
