Üsküdar Üniversitesi’nce bu yıl “Dijital Terapötikler” ana temasıyla düzenlenen 3. Nörobilim ve Teknolojileri Kongresi, Üsküdar Üniversitesi NP Sıhhat Yerleşkesi İbn-i Sina Oditoryumu’nda gerçekleştirildi. Nörobilim ve teknolojinin kesiştiği en son gelişmelerin ele alındığı kongre, alanında uzman isimleri bir ortaya getirdi.
Yapay zeka devrimi…
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, NPİSTANBUL Yönetim Kurulu Lideri ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Psikiyatri Kliniğinde Hesaplanabilirlik” başlıklı açılış konuşmasında, matematiksel modelleme ile insan beyni üzere görünürde birbirinden alakasız iki alanın nasıl bir ortaya geldiğini ve bunun günlük pratiğe tesirlerini ele alarak, 2005 yılında CERN’de başlatılan Mavi Beyin Projesi’nin bu alandaki kıymetli bir başlangıç olduğunu vurguladı.
Prof. Dr. Tarhan, “İnsan Beyin Projesi bir büyük ihtilalin habercisi olabilir deniliyordu ve sahiden de bir ihtilal yaptı. O ihtilalin ismi da yapay zeka oldu.” tabirlerini kullandı.
İnsan beyninin matematiksel modellemesi
İnsan beyninin matematiksel olarak nasıl modellenebildiği, simüle edilebildiği ve bu bilgilerin tıpta, bilhassa hastalıkların tanısı ve tedavisinde nasıl işe yarayacağına dair teorik temelleri paylaşan Prof. Dr. Tarhan, beynin, kulaktan kalbe kadar tüm organlarla kontaklı bir kumanda merkezi olduğunu ve bilhassa ayna nöronların dış dünya ile ilişkili olduğunu belirtti.
EEG (Elektroensefalografi) bilgilerine değinen Prof. Dr. Tarhan, beyindeki sinyal kayıtlarının, elektrikteki dağılımın ve nöroelektrofizyolojik değişimlerin hangi hastalıkla, hangi işlevle ve hangi beyin ağıyla (network) ilgili olduğunun artık klinik pratikte belirlenebildiğini söyledi.
Beyinde hangi işlevin bozulduğu birtakım programlarla incelenebiliyor
Prof. Dr. Tarhan, “Klinik pratikte oluşturulmuş data tabanları aracılığıyla, bir kişinin beynindeki hangi network’ün, hangi işlevin bozulduğunu birtakım programlarla inceleyebiliyoruz. Kişinin beyin grafisini bu bilgi tabanlarıyla karşılaştırarak, hastalıklarla ilgili nedensellik bağı kurabilecek sonuçlar elde etmeye başladık. Bu, tedavide önemli biçimde önümüzü açıyor.” dedi.
2022 Nobel Fizik Ödülü’nün “Kuantum Dolanıklık” alanındaki çalışmalara verilmesinin, insan beynini ve yapay zekayı manaya yolunda yeni bir periyoda işaret ettiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, olasılık (probabilite) fiziğinin insan beynini açıkladığını ve bulanık mantık (fazi lojik) üzere gelişmelerin yapay zekanın temelini oluşturduğunu vurguladı.
Prof. Dr. Tarhan, kuantum fiziğinin mümkünlük temelli olduğunu ve bu yaklaşımın insan beynini anlamada kritik rol oynadığını tabir ederek, “İhtimal hesaplarını yapabiliyor olmamız, insan beynini çözmemizi kolaylaştırdı. Olasılığın hesaplanması, 1960’lı yıllarda Azerbaycanlı bir bilim insanı tarafından bulunan ‘bulanık mantık’ ile mümkün oldu. Bu gelişmeyle, ‘Düşündüğümüz vakit beynimizde neler oluyor?’ sorusunun karşılığı bulundu.” dedi.
Yapay zekanın temeli nasıl oluştu
2024’te yapay hudut ağları ve makine tahsilini mümkün kılan temel keşif ve icatlar için verilen Nobel Ödülü’nün fizikçilere değil, genetikçi Hatfield ve kognitif psikolog Hinton’a verildiğini hatırlatan Prof. Dr. Tarhan, “Hinton, ‘yapay zekanın babası’ olarak anılıyor. Genetik şifrelerle yapay hudut ağlarının işleyişini birleştiren bulgular, yapay zekanın temelini oluşturdu.” dedi.
Prof. Dr. Tarhan, “Yapay zeka insanlığı alt üst edecek şeyler ortaya çıkaracak. Tehdit boyutu da var, fırsat boyutu da. Fırsat boyutuna odaklanırsak hayatımızı kolaylaştıracak.” tabirlerini kullandı.
Yapay zekanın en büyük yararlarından birinin “dijital terapötikler” olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Kişiye özel dijital oyunlar, yazılımlar geliştiriyoruz. Kişi, yapay zekayı kullanarak kendi kendini tedavi ediyor, korkusunu yeniyor. Bireye özel dijital terapötiklerle bellek güçlendirme, dikkat eğitimi üzere uygulamalar önümüzdeki yıllarda yaygınlaşacak. Bu, nörobilimin nöropsikiyatriye değerli bir katkısı olacak.” diye konuştu.
Matematikle nörobilimin birleşmesi, insanlıkta birçok şeyi değiştirecek üzere gözüküyor
1920’li yıllarda matematiğin mantıkla birleşerek bilgisayarın ortaya çıkışına taban hazırladığını hatırlatan Prof. Dr. Tarhan, “Matematikle nörobilimin nikâhı, birleşmesi, insanlıkta birçok şeyi değiştirecek üzere gözüküyor.” tabirinde bulundu.
Ayna nöronların değerine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, mutlulukla ilgili beyindeki kimyasalların çalışmasının da bu alanla yakından bağlı olduğunu belirtti. Gelecekte, şahsa özel dijital terapötiklerle beynin dopaminerjik bölgelerinin aktive edilebileceğini yahut RF (radyo frekans) dalgalarıyla amigdalanın çalıştırılabileceğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, “Yeni tedavilerde, radyo frekansını kullanarak özel bir dalga işlevi üretmek mümkün olacak. Bu, dijital terapötiktir. Kişinin beynindeki amigdalayı harekete geçirmek için özel bir yazılım yazılacak ve şahsa özel bu tedaviyle dopamin, serotonin üzere hususlarla ilgili meseleler hedeflenebilecek.” halinde konuştu.
Prof. Dr. Tarhan, insan beyninin de bir bilgisayar üzere hem donanıma (hücreler) hem de yazılıma sahip olduğunu lisana getirerek, “Dijital terapötik, bu yazılımı değiştirmeyi maksatlar. Nasıl ki bir bilgisayarın işletim sistemi ve sistem evrakları varsa, insan beyninde de misal yapılar mevcut. Vakitle bu ‘yazılımda’ yanılgılar oluşabilir. Dijital terapötikler, bu yanlışları düzeltebilir.” sözlerini kullandı.
Dijital terapötiklerin gerisinde önemli araştırmalar var
Kongrenin birinci oturumunda konuşan Üsküdar Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Derin Öğrenme ve Dijital Terapötikler: Psikiyatrik Hastalıklara Yenilikçi Yaklaşımlar” başlıklı sunumunda, dijital terapötiklerin yeni bir kavram olmasına karşın, gerisinde önemli araştırmalar, geliştirilmiş uygulamalar ve bilimsel sonuçlar bulunduğunu tabir etti.
Prof. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “DTx, tıbbi bir bozukluğu yahut hastalığı önlemek, yönetmek yahut tedavi etmek için yazılım tarafından yönlendirilen, delile dayalı terapötik müdahalelerdir. Öbür bir deyişle, hastaların bir hastalığı tedavi etmesine, önlemesine yahut yönetmesine yardımcı olan, klinik yararı kanıtlanmış, hastaya yönelik yazılım uygulamalarıdır.” dedi.
Dijital terapötikler VR takviyeli, taşınabilir yahut web tabanlı olabiliyor
Dijital terapötiklerin VR takviyeli, taşınabilir yahut web tabanlı olabileceğini belirten Prof. Dr. Ergüzel, bu uygulamaların taşınabilir aygıtlar, sensörler, sanal gerçeklik ve objelerin interneti (IoT) üzere dijital araçları kullandığını açıkladı.
“Dijital terapötiklerin son vakitlerde bu kadar gündeme gelmesinin temel sebebi, harikulade bir bilgi üretimi ve bu dataların çözünürlüğünün çok artmış olmasıdır. Yüksek çözünürlüklü veri topluyoruz. MR yahut EEG üzere aygıtların da data toplama çözünürlükleri arttı. Bu yüksek çözünürlüklü verilerin işlenmesi, bizi DTx kuşağına getirdi.” halinde konuşan Prof. Dr. Türker Tekin Ergüzel, yapay zeka ve makine tahsilinin bu alandaki değerine de değindi.
‘Deep Learning’ algoritmalarıyla yeni bir kuşağa geçtik!
Prof. Dr. Ergüzel, “Makine öğrenme evvelce yüzeysel kullanılırdı. Lakin son 8-9 yılda yapay hudut ağları ve ‘deep learning’ (derin öğrenme) algoritmalarıyla yeni bir kuşağa geçtik. Evvelden istatistiksel usullerle manalı farklılıklar aranırken, artık akıllı sistemler ve yapay hudut ağları sayesinde daha kesin ve şahsa özel tahliller üretebiliyoruz.” diye konuştu.
DTx’ler psikiyatri hastalarında daha yaygın kullanılıyor!
Psikiyatride dijitalleşmenin bir muhtaçlık olduğunu ve artan hasta sayısıyla birlikte toplanan bilgilerin çözünürlüğünün de arttığını söz eden Prof. Dr. Ergüzel, “DTx’ler daha fazla psikiyatri hastalarında yaygın kullanılıyor. Ardından onkolojide ve bağımlılıkta da yaygın kullanıldığını göreceğiz.” sözünde bulundu.
Prof. Dr. Ergüzel, dijital terapötiklerin gerilim, anksiyete, depresyon, uyku bozuklukları, davranış sıkıntıları, bağımlılık, kronik ağrı ve kognitif bozukluklar üzere alanlarda öne çıkan uygulamalarla kullanıldığını lisana getirerek, “Listelediğim uygulamalar, en çok yaygın kullanılanların yaklaşık yüzde 5’lik kısmını oluşturuyor. Bunun gerisinde görünmeyen bir yüzde 95’lik kısım daha var.” dedi.
Psikiyatrinin hasta yükü DTx’lerin bu alanda yaygın kullanılmasını sağlıyor
2023 yılında yapılan bir çalışmaya nazaran, 317 klinik DTx uygulamasına dair sonuçların incelendiğini belirten Prof. Dr. Ergüzel, “Psikiyatrinin hasta yükü ve toplanan bilgilerin çözünürlüğünün yüksek olması, DTx’lerin bu alanda yaygın kullanılmasını sağlıyor.” diye ekledi.
Prof. Dr. Ergüzel, Üsküdar Üniversitesi’nin özel dal iş birliğiyle TÜBİTAK’tan aldığı bütçeyle desteklenen değerli bir DTx projesi yürüttüğünü de duyurarak, projenin, bilhassa yapay zeka ve VR alanındaki deneyimlerle hastanedeki talepleri birleştiren bir tahlil geliştirmeyi amaçladığını söyledi.
Geleceğe bakışta en kritik hususun adaptif öğrenme ve duygusal zeka ile entegrasyon olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ergüzel, bu alanlardaki eksikliklerin giderilmesiyle dijital terapötiklerin daha da tesirli hale geleceğini söz etti.
Kongrede dijital terapötikler ele alındı
Kongrede daha sonra NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Barış Metin “Demans Hastalarında Dijital Sağlık Uygulamaları”, NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan “Bağımlılıkta Dijital Terapötikler”, NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Elvan Çiftçi “Bipolar Bozukluk ve Depresyonda Dijital Terapötikler”, NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın “Dijital Terapötiklerin Psikoterapide Şimdiki Kullanımları” başlıklı sunum gerçekleştirdi.
Kongrede ikinci oturumda ise Dr. Öğr. Üyesi Bernis Sütçübaşı “Nörogörüntüleme ile Duygusal Dünyanın İncelenmesi”, Yazılım Mühendisi Ümit Küpeli “Voctor Health” projesi hakkında bilgi verdi. Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kaan İldiz “Nöropsikiyatride Sanal Gerçeklik Uygulamaları”nı anlatırken, Uzm. Psk. Shams Farhad “NP model: EEG sinyal işlemesi- Bağımsız Bileşenler” konusunu ele aldı. Uzm. Müh. Sahar Taghizadeh Makouei ise “NP Model: Klinik Karar Dayanak Sistemleri” üzerine bir sunum gerçekleştirdi.
Toplu fotoğraf çekimi yapıldı
Kongrede daha sonra Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Nörobilim Bayanları Derneği Kurucu Başkanı Hande Koşalay’a teşekkür evrakı verdi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
