Zelzele dayanışmayı, dayanışma umudu doğurdu

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi bünyesinde çalışmalar yürüten Psikoloji Laboratuvarı’nda gerçekleştirilen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen çalışmada, 6 Şubat sarsıntıları sonrasında üniversiteli gençlerin ümitsizlik ve sarsıntı farkındalık seviyeleri incelendi. Araştırma sonuçlarına nazaran, genel öğrenci kümesinde ümitsizlik seviyeleri artmadı, bilakis istatistiksel olarak manalı biçimde azaldı. Çalışma, bir yandan gençlerin umut hissini dayanışma aracılığıyla koruyabildiğini gösterirken, başka yandan kırılgan kümelere yönelik psikososyal takviye programlarının gerekliliğine işaret etti.

Araştırmaya katılan öğrencilerin yüzde 82’sinin sarsıntı sonrasında yardım kampanyalarına ya da istekli çalışmalara katıldığı kaydedildi. Çalışmanın danışmanı İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Literatürde prososyal davranışların yani diğerlerine yardım etmenin bireyin ruh sıhhati üzerinde hami bir tesire sahip olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada da benzeri bir eğilim gözlendi. Yardım faaliyetlerine katılan öğrencilerde ümitsizlik seviyelerinin daha düşük olması, dayanışmanın umudu besleyen bir faktör olduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgularla dengeli olarak, çalışmamızda ruhsal dayanıklılığın sırf bilgiyle değil, tıpkı vakitte toplumsal bağlarla, duygusal takviyeyle ve erişilebilir hizmetlerle güçlenebileceği görülmüştür.” dedi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Laboratuvarı’nda İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn danışmanlığında ve Öğr. Gör. Elifcan Ayaz yürütücülüğünde gerçekleşen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen araştırmada 6 Şubat zelzeleleri sonrasında üniversiteli gençlerin ümitsizlik ve sarsıntı farkındalık seviyeleri incelendi. Araştırma sonuçlarını pahalandıran Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Depremler sırf fizikî yıkıma değil, umut ve gelecek algısında da yıkımlara yol açabilir. Biz de bu araştırmada üniversite gençliğinin zelzele sonrası ümitsizlik seviyelerini inceledik. Bulgularımız, kimi taraflarıyla beklenenin bilakis umut verici, birtakım taraflarıyla ise dikkat cazip riskler barındırıyor” dedi.

Umutsuzluk beklenenin bilakis düştü

Afetlerden sonra bireylerin geleceğe dair beklentilerinde ümitsizlik seviyelerinde artış gözlenmesinin, psikoloji literatüründe epeyce yaygın bir bulgu olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Ancak bu araştırmada ortaya çıkan sonuç, bu beklentiyi bilakis çevirmiştir. Sarsıntı öncesinde öğrencilerin ortalama ümitsizlik puanı 6,5 iken, zelzele sonrasında 6’ya gerilemiştir. Birinci bakışta küçük görünen bu fark, istatistiksel açıdan manalıdır. Klinik manada her iki paha de ‘hafif umutsuzluk’ seviyesine karşılık gelse de beklenen artışın tersine bir düşüşün gözlenmiş olması, afet sonrası ruhsal ahenk sürecine dair değerli ipuçları vermektedir. Bu bulgu, fevkalâde şartlarda toplumsal dayanışmanın gençler için gözetici bir fonksiyon görebileceğini düşündürmektedir” diye konuştu.

Afet sonrası gençlerde ümitsizliğin artmasının en sık görülen sonuç olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Ancak çalışmamızda bunun yerine düşüş saptamamız, gençlerin kriz şartlarında beklenenden farklı bir ruhsal cevap verdiklerini gösteriyor. Travmatik bir olayın akabinde ortaya çıkan bu tablo, öğrencilerin büsbütün çaresizliğe teslim olmadığını; tersine, zorluklara karşın geleceğe tutunabilecek bir ruhsal esneklik sergilediklerini ortaya koyuyor. Bu bulgu, umut hissinin tekrar inşa edilebileceğini de gösteriyor” dedi.

Başkalarına yardım etmek uygun hissettiriyor
Araştırmaya katılan 325 öğrencinin yüzde 82’sinin sarsıntı sonrasında yardım kampanyalarına ya da istekli çalışmalara katıldığını söyleyen araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Bu oran, gençlerin sadece izleyici pozisyonunda kalmadığını, bilakis sürece faal olarak dahil olduklarını göstermektedir. Literatürde prososyal davranışların yani diğerlerine yardım etmenin bireyin ruh sıhhati üzerinde kollayıcı bir tesire sahip olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada da emsal bir eğilim gözlendi. Yardım faaliyetlerine katılan öğrencilerde ümitsizlik seviyelerinin daha düşük olması, dayanışmanın umudu besleyen bir faktör olduğunu ortaya koymuştur” dedi.

Destek olmak umutlarını müdafaalarına yardımcı oldu
İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, şunları söyledi: “Öğrencilerin bu kadar yüksek oranda yardım süreçlerine katılmış olması bizi çok etkiledi. Afet üzere zorlayıcı bir tecrübenin akabinde gençlerin sadece kendi hisleriyle baş etmeye çalışmakla kalmayıp diğerlerine da takviye olmaları, hem umutlarını muhafazalarına yardımcı oldu hem de bizlere geleceğe dair inanç verdi. Bu tablo, İstanbul Atlas Üniversitesi gençlerinin dayanışma yoluyla ruhsal olarak ayakta kalabildiklerini ve birebir vakitte toplum için de kıymetli bir güç kaynağı olduklarını gösteriyor. Bu zorlayıcı süreçte gençlerin faal rol alması biz araştırmacılar için de sevindirici ve umut verici bir bulguydu. Genel öğrenci kümesinde ümitsizliğin azalması, afet sonrası dayanışmanın ve gönüllülüğün ruhsal uygunluk için kollayıcı bir faktör olarak fonksiyon görebildiğini gösterdi. Bu bulgu, kriz şartlarında bireylerin sırf edilgen bir formda etkilenmediklerini, tıpkı vakitte etkin iştirak ve dayanak davranışlarıyla kendi umut hislerini da güçlendirebildiklerini ortaya koyması açısından dikkat caziptir.”

Kayıp yaşayanlarda daha yüksek ümitsizlik ölçüldü
Genel öğrenci kümesinde umut duygusu korunmuş görünse de zelzelede direkt kayıpları olan öğrencilerde tablonun farklı olduğunu belirten araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Yakınını kaybedenler zelzele öncesinde hafif seviyede umutsuz iken sarsıntı sonrası ‘orta seviye umutsuzluk’ kategorisine yükselmiştir. Ayrıyeten konutu hasar gören yahut yer değiştirmek zorunda kalan öğrencilerde de ümitsizlik besbelli biçimde artmıştır. Bölgesel açıdan bakıldığında ise Doğu Anadolu’da yaşayan öğrenciler, Marmara bölgesindekilere kıyasla daha yüksek ümitsizlik bildirmiştir. Çalışmanın bilgileri, felaketin tesirlerinin homojen olmadığını; ferdî kayıp ve hayat şartlarının, ruhsal durumu değerli ölçüde farklılaştırdığını göstermektedir. Kayıp yaşayan öğrencilerde ümitsizliğin artması beklenen bir sonuçtu lakin ulaşılan bedeller bu kümenin kırılganlığını bilhassa vurguluyor. Bu öğrenciler için daha ağır takviye düzenekleri geliştirilmesi gerekli görünüyor” diye konuştu.

Farkındalık tek başına umudu muhafazaya yetmedi
Araştırmada öğrencilerin sarsıntı farkındalık seviyeleri ile ümitsizlik seviyeleri ortasındaki münasebet incelendi. Bulgular, farkındalık seviyesinin ümitsizlik üzerinde manalı bir tesiri olmadığını ortaya koydu yani zelzele hakkında bilgi sahibi olmak ya da hazırlıklı hissetmek, öğrencilerin umut yahut ümitsizlik seviyelerini belirlemedi. Bu sonuç, sırf bilişsel seviyede farkındalığın kâfi olmadığını; ferdî tecrübelerin ve yaşanan kayıpların ruhsal güzel oluş üzerinde daha belirleyici olduğunu gösterdi.

Yoğun gündem takibi ruhsal yükü artırabilir

Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük bir kısmı, zelzele haberlerini gün boyunca tertipli olarak takip ettiğini belirtti. En sık kullanılan kaynak ise toplumsal medya oldu. Bulgular, haberleri ağır halde takip eden öğrencilerin ümitsizlik puanlarının daha yüksek olduğunu gösterdi. Bu durum, afet devirlerinde daima haberlere maruz kalmanın ikincil travmatik tesir yaratabileceğini ve ruhsal yükü artırabileceğini düşündürdü. Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, bu sonucu “Sürekli sarsıntı haberlerini takip eden öğrencilerde ümitsizliğin daha yüksek olması, haber maruziyetinin ruh sıhhatini zorlayıcı bir faktör olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle kriz periyotlarında sağlıklı bilgiye erişim kadar bilgiye maruziyetin seviyesi da önemlidir” formunda kıymetlendirdi.

Afet sonrası ruhsal dayanak düzenekleri yaygınlaştırılmalı
Araştırmada öğrencilerin yüzde 76,6’sı sarsıntıdan ruhsal olarak etkilendiğini söz etti. Buna rağmen sadece yüzde 5,8’i ruhsal dayanak aldığını belirtti. Bu çarpıcı farkın gençlerin ruhsal dayanak muhtaçlığının çok yüksek olmasına karşın bu hizmetlere erişimde önemli sonluluklar olduğunu düşündürdüğünü kaydeden araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Bu durum, afet sonrası ruhsal takviye sistemlerinin daha yaygın ve erişilebilir olması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır. Gençlerin çok büyük bir kısmı zelzeleden ruhsal olarak etkilendiğini lisana getirmesine karşın, profesyonel takviye oranı son derece düşüktür. Bu durum, üniversitelerde ve toplum genelinde ruhsal hizmetlerin daha görünür ve ulaşılabilir hale getirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Bu nedenle psikososyal takviye hizmetlerinin daha sistematik, erişilebilir ve sürdürülebilir biçimde sunulması gerektiğini düşünüyoruz. Gençlerin geleceğe inançla bakabilmeleri için dayanışmanın yanında profesyonel takviyenin de eşit halde güçlendirilmesi zorunludur” dedi.

Psikolojik dayanıklılık toplumsal bağlarla ve duygusal takviyeyle güçleniyor
Doğrudan kayıp yaşayan öğrencilerde ve felaketi daima takip edenlerde ümitsizliğin manalı biçimde yükselmesinin, travmatik yaşantıların kişisel seviyede yarattığı yükün ne kadar derin olduğunu gösterdiğini kaydeden Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Yani dayanışma ve gönüllülük birçok öğrenci için umut kaynağı olmuş olsa da kayıpların yarattığı acı ve ağır maruziyetin duygusal sonuçları, bu kollayıcı tesirlerin ötesine geçmiştir. Bir başka değerli nokta, zelzele farkındalığının öğrencilerin ümitsizlik seviyeleri üzerinde manalı bir fark yaratmaması oldu. Bu sonuç bize, farkındalığın tek başına kollayıcı bir öge olmadığını; ruhsal dayanıklılığın sadece bilgiyle değil, birebir vakitte toplumsal bağlarla, duygusal dayanakla ve erişilebilir hizmetlerle güçlenebileceğini gösterdi” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı