TEMA Vakfı: COP30 Tahlil Değil, Erteleme Üretti

Brezilya’nın Belém kentinde gerçekleştirilen COP30 İklim Doruğu, giderek büyüyen iklim krizi tehdidi ile ülkelerin somut adım atma iradesi ortasındaki uçurumu bir kere daha ortaya koydu. TEMA Vakfı, bu yıl "Hakikat ve Uygulama" temalarıyla lanse edilen tepede, fosil yakıtlardan çıkış, emisyon azaltımı ve adil iklim finansmanı üzere kritik hususlarda somut ve bağlayıcı kararlar alınamadığına dikkat çekti.

TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin Taraflar Konferansı (COP) süreçlerine ait değerlendirmesinde şu sözlere yer verdi:

"Bilim, iklim krizinin her geçen gün ağırlaşan tesirlerini açıkça ortaya koyuyor. Lakin COP30’da ortaya çıkan tablo, ülkelerin gerekli adımları atma konusundaki isteksizliğinin sürdüğünü ve sürecin her yıl daha da tıkandığını gösteriyor."

COP30: Fosil yakıt lobilerinin gölgesinde bir zirve

COP30’un en dikkat alımlı istikametlerinden biri, iklim değişikliğiyle çabadaki ilerlemeyi pahalandırmak üzere düzenlenen doruğa 1.600’den fazla fosil yakıt lobicisinin katılması ve "sürdürülebilirlik" söylemi altında görünürlük kazanması oldu. Bu durum, COP süreçlerinin yıllar içinde tahlil yerine ertelemeler üreten ve sermaye çıkarlarını önceleyen bir tabana dönüştüğünü gösterdi.

Zirvenin resmi sonuç bildirgesi olan Mutirão metni, petrol ve gaz üreticisi ülkelerin baskısıyla fosil yakıtlara dair tabirlerin büsbütün çıkarılması nedeniyle, küresel gayrette yeni ve bağlayıcı bir yol haritası sunamadı. Bu gelişme, COP28’de kabul edilen "enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan uzaklaşma" kararının bile gerisinde kalındığını ortaya koydu.

Ataç değerlendirmesinde, "Dünyanın geleceğini yakından ilgilendiren bir süreçte, fosil yakıt lobilerinin bu derece belirleyici bir aktör hâline gelmesi kabul edilemez." sözlerini kullandı.

1,5°C maksadı kâğıt üzerinde kaldı

Ulusal Katkı Beyanları’na (NDC) ait mevcut tablo ise iklim müzakerelerinin geldiği noktaya dair önemli dertler doğurdu. Birleşmiş Milletler’in tahliline nazaran yeni NDC’ler, 2035 yılına kadar global emisyonlarda yalnızca yüzde 12’lik bir düşüş öngörüyor. Halbuki bilimsel datalar, global sıcaklık artışını 1,5°C ile sınırlamak için bu oranın en az yüzde 60 olması gerektiğine işaret ediyor.

Birçok ülkenin NDC’lerini güçlendirmeyi reddetmesinin, iklim siyasetlerinde yaşanan tıkanmanın açık bir göstergesi olduğunu belirten Ataç, Türkiye’nin sunduğu İkinci Ulusal Katkı Beyanı’nın (NDC 3.0) da benzeri bir çelişki barındırdığına dikkat çekti. Ataç, mevzuya ait şunları söyledi:

"Türkiye’nin iklim maksadı, 2035’e kadar 466 milyon ton emisyon azaltımı yaparak toplam emisyonları 643 milyon ton CO₂e (karbondioksit eşdeğeri) düzeyine çekmek olarak açıklandı. Bu da 2035 yılında yaklaşık 1,1 milyar tona ulaşacağı öngörülen emisyonlardan yüzde 41 daha düşük bir düzeye işaret ediyor. Fakat TÜİK bilgileri farklı bir tablo ortaya koyuyor; Türkiye’nin emisyonları 2018’de yaklaşık 530 milyon ton CO₂e iken, 2023’te 552 milyon tona yükseldi. Bu durumda 2035’teki emisyonlar, 2023’e kıyasla aslında yüzde 16 artmış olacak. Bu tabloya karşın hedefin ‘yüzde 41 azaltım’ olarak sunulması, kamuoyunda aldatıcı bir iklim siyaseti algısı oluşturuyor."

İklim finansmanında yetersizlik ön planda

Zirvenin en kritik başlıklarından biri olan iklim finansmanı konusunda ise yetersizlik ön plana çıktı.

Küresel Güney’in ahenk muhtaçlığı için 2035 yılına kadar yıllık yaklaşık 300 milyar dolar talep edilirken, COP30’da kabul edilen finansman seviyesi 120 milyar dolar ile son derece yetersiz kaldı. Ayrıyeten mevcut amaç 2030’dan 2035’e ertelendi. 

Bu noktada asıl önceliğin azaltım olması gerektiğinin altını çizen Ataç "İklim ahengi için gerekli finansmanın yıllara yayılarak ertelenmesi, kriz karşısında sorumlulukların görmezden gelinmesidir. Emisyonlar süratle düşmeden ahenk siyasetlerinin tesirli olamayacağını biliyoruz." dedi.

Adil geçiş telaffuzda kaldı, karar metinleri ise zayıf 

Zirvede hak temelli sözlerle duyurulan Adil Geçiş Mekanizması için rastgele bir finansman ayrılmadı. Afrika ve Global Güney ülkelerinin, kritik minerallerin çıkarılmasına ait ağır toplumsal ve çevresel risklerin karar metnine eklenmesi tarafındaki talepleri de karşılık bulmadı. Çin ve Rusya’nın itirazları sonucu bu kısım büsbütün metinden çıkarıldı.

Oysa güç dönüşümünün pak ve yenilenebilir kaynaklara yönelmesi adil geçişin temel prensiplerinden biri. Buna rağmen, tabiat ve beşerler üzerinde ağır ve geri dönüşü olmayan tesirleri tekraren ortaya çıkmış ağır ve kontrolsüz madencilik faaliyetlerinin bu süreçte göz arkası edilmesi, toplumsal adalet açısından önemli bir zafiyet yaratıyor. Bu eksiklik, bilhassa Kongo üzere ülkelerde yaşanan önemli hak ihlallerinin görünmez kılınmasına yol açıyor.

Zirve boyunca yerli halklar ve sivil toplum örgütleri, fosil yakıtlardan çıkış, Amazon’un korunması ve hak temelli bir iklim siyaseti için güçlü davetlerde bulundu. Lakin bu talepler, sonuncu kararlara bağlayıcı halde yansımadı.

COP31 Türkiye’de: Artık kararlı adımlar atma zamanı

COP30’un Türkiye açısından en değerli çıktısı, COP31 için mesken sahibi ülkenin Türkiye olarak belirlenmesi oldu. Müzakere başkanlığı Avustralya tarafından yürütülecek olsa da Türkiye için bu süreç, iklim siyasetlerini güçlendirmek ve dönüşümü hızlandırmak ismine değerli bir fırsat niteliği taşıyor.

2026 yılında Antalya’da gerçekleşecek tepeye konut sahipliği yapmanın, güçlü bir iklim siyaseti oluşturma, iklim aksiyonunu hızlandırma ve fosil yakıtlardan çıkışı kararlılıkla başlatma sorumluluklarını beraberinde getirdiğini vurgulayan Deniz Ataç, "Türkiye’nin konut sahipliği; bilime uygun, adil, şeffaf ve kömürden çıkışı içeren gerçek bir iklim siyaseti açıklamak için kaçırılmaması gereken bir fırsat." dedi.

Gerçek dönüşüm için kararlı adımlar atmanın artık ertelenemeyeceğini söyleyen Ataç kelamlarını şu formda sonlandırdı:

"TEMA Vakfı olarak iklim krizinin istekli taahhütler, belgisiz yol haritaları yahut sermayeyi önceleyen müzakere süreçleri ile çözülemeyeceğini vurgulamak istiyoruz. Son 30 yılda yaşanan gecikmeler, karar vericilerin gezegenimiz, tabiat ve gelecek ismine gerçek bir dönüşüm iradesini ortaya koymasının artık ertelenemez bir mecburilik olduğunu gösteriyor. COP30 boyunca beşerler toprakları, ormanları, su ve tüm doğal varlıkları muhafaza taleplerini güçlü bir formda lisana getirdi. Bizim için sevindirici olan, önümüzdeki yıl fosil yakıt lobilerinin ülkemize gelecek olması değil; COP31’de dünyanın dört bir yanından halkların, toplulukların ve sivil toplumun Antalya’da bir ortaya gelecek olması."

 

 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı