EÜ’den MOF tabanlı membranlarla uranyum giderimine yenilikçi tahlil

Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sabriye Yuşan’ın yürütücülüğünü yaptığı “MOF Katkılı Amidoksim İşlevli Kompozit Membranlarla Seçimli Uranyum Gideriminin Deneysel İncelemesi ve Yapay Hudut Ağı Modellemesi” başlıklı proje, TÜBİTAK 1002-A Süratli Takviye Programı kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Proje ile nükleer güç üretimi ve uranyum madenciliği üzere faaliyetler sonucu etrafa salınan ziyanlı bileşenlerin, bilhassa su kaynaklarına karışmasının engellenmesi hedefleniyor.

Proje grubunu makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Üniversitemiz, TÜBİTAK nezdindeki muvaffakiyetini sürdürüyor. Alanlarında uzman akademisyenlerimizin projeleri, çeşitli davetler kapsamında desteklenmeye devam ediyor. Nükleer Bilimler Enstitüsü Müdürümüz Prof. Dr. Sabriye Yuşan’ın yürütücülüğünü yaptığı, Arş. Gör. Taha Furkan Gül’ün katkılarıyla geliştirilen bu proje, uranyum madenciliği sonucunda etrafa ve içme sularına karışması muhtemel insan sıhhati açısından ziyanlı bileşenlerin sağlıklı bir halde bertaraf edilmesini sağlayacak. Hocamızı ve takımını tebrik ediyor, muvaffakiyetlerinin devamını diliyorum” dedi.

“Hem ekosistem hem de halk sıhhati açısından tehlikeli”

Uranyum madenciliğinin ortaya çıkardığı risklerden bahseden Prof. Dr. Sabriye Yuşan, “Türkiye'de çeşitli bölgelerde; örneğin, Manisa-Salihli, Aydın-Koçarlı ve Sivas-Yıldızeli üzere alanlarda uranyum yatakları tespit edilmiş olup, bu alanlarda geçmişte uranyum arama ve madencilik faaliyetleri yürütülmüştür. Günümüzde ise Türkiye'nin nükleer güç gayeleri doğrultusunda yerli uranyum kaynaklarının kıymetlendirilmesi, nükleer güç üretiminin artması, nükleer yakıt çevrimleri ve uranyum madenciliği faaliyetlerinin yaygınlaşması sonucunda, etrafa bilhassa uranil  iyonları üzere radyonüklidlerin salınım riski değerli bir çevresel tehdit haline gelmektedir. Kelam konusu riskler, sırf maden alanları etrafındaki ekosistemleri değil, birebir vakitte içme suyu kaynakları ve ziraî faaliyetleri de etkilemektedir. Uranyumun +6 oksidasyon basamağındaki çözünmüş formları, bilhassa uranil iyonu doğal su kaynaklarında uzun müddet kararlı kalabilmekte ve canlı organizmalar tarafından biyolojik düzenek ile kolay kolay alınabilmektedir. Bu da sırf ekosistem sıhhati değil, birebir vakitte halk sıhhati açısından da toksikolojik ve potansiyel karsinojenik tesirler doğurmaktadır” dedi.

“Dayanıklı ve yüksek performanslı membranlar geliştirilecek”

Projenin ayrıntılarını paylaşan Arş. Gör. Taha Furkan Gül ise, “Bu projenin temel gayesi, nükleer güç üretimi ve uranyum madenciliği üzere faaliyetler sonucu etrafa salınan uranil iyonlarının, sulu ortamlardan seçimli ve yüksek randımanla uzaklaştırılmasını sağlayacak işlevsel kompozit membran sistemlerinin geliştirilmesidir. Bu doğrultuda, işlevsel kümelerle işlevselleştirilmiş bir polimer taşıyıcı olan amidoksimlenmiş poliakrilonitril ve yüksek yüzey alanına sahip ZIF-8 tipi metal-organik kafes yapıları birlikte kullanılarak, çevresel uygulamalar için uygun, güçlü ve yüksek performanslı membran sistemleri tasarlanacaktır. Bu proje, uranyum giderimine yönelik ZIF-8 katkılı kompozit membranları birinci sefer çift stratejili sentezle mukayeseli olarak sunmakta; deneysel dataları yapay hudut ağı ile modelleyerek hem bilimsel hem dijital manada özgün bir tahlil önermektedir” diye konuştu.

Yürütücülüğünü Prof. Dr. Sabriye Yuşan’ın yaptığı projede, EÜ Nükleer Bilimler Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Şule Aytaş, Arş. Gör. Taha Furkan Gül araştırmacı olarak, EÜ Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Nalan Kabay ise danışman olarak yer alıyor.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı