Engelli bireylerin en temel sorunu erişilebilirlik

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

İstinye Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Kısım Lideri Prof. Dr. S. Ufuk Yurdalan, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında engelli bireylerin Türkiye’de karşılaştığı temel meselelere ve tahlil tekliflerine ait değerlendirmelerde bulundu. TÜİK’in nüfus ve konut araştırmasında en az bir mahzuru olan bireylerin oranı yüzde 6,9, Ulusal Engelli Data Sistemi’ne kayıtlı engelli birey sayısı ise yaklaşık 4,5 milyon kişi olarak bildirilmektedir. Türkiye’nin 87 milyon 774 bin 194 kişilik nüfusu göz önüne alındığında, her gün milyonlarca kişi erişilebilirlik, eğitim, istihdam ve toplumsal iştirak alanlarında çeşitli problemlerle karşı karşıya kalmaktadır.

“Erişilebilirlik hâlâ en büyük bariyer”

Prof. Dr. Yurdalan, engelli bireylerin en değerli sorunlarından birinin erişilebilirlik olduğuna dikkat çekti:  

“Fiziksel erişilebilirlik olarak rampalar, asansörler, uygun yaya yolları, manisiz tuvaletler ve engelli park yerleri üzere alt yapı yetersizliklerini sıralayabiliriz. Dijital erişilebilirlikte ise web siteleri, taşınabilir uygulamalar ve dijital hizmet platformlarının engellilere uygun tasarlanmaması yahut edinebilmeleri meseleler ortasında. Engellilerin eğitim ve istihdam fırsatlarına erişimi de sonlu olabiliyor. İş bulmada ayrımcılık ve önyargılar ile engellenebiliyorlar, halbuki tüm bu alanlara erişimleri bir hak, insan onuru meselesi”. 

Görme ve duyma engellilerin karşılaştığı özel güçlükler

Prof. Dr. Yurdalan, görme engelli bireylerin bilhassa eğitim, istihdam ve toplumsal hayata iştirakte ek bariyerlerle karşılaştıklarını, bağlı teknolojik tahlillerden ekran okuyucular, yapay zekâ uygulamaları ve sesli yönlendirme sistemlerinin bağımsızlığı artırdığını söz etti. Bankacılık hizmetlerinde “şahit istenmesi” uygulamasının sürdüğünü hatırlatarak bu durumun bankacılık mevzuatı ve teknolojik sistemlerle aşılabileceğini söyledi.

Duyma engellilerin ise en büyük meselesinin bağlantı manileri olduğuna değinen Yurdalan, “Uygun öğretim malzemelerinin ve takviye hizmetlerinin eksikliği eğitimde eşitsizlik yaratıyor. Tıpkı biçimde “iş verenlerin iş yerlerinde duyma engellilere ait tasaları istihdam edilmelerini olumsuz etkileyebiliyor” dedi. Yeniden duyma engelliler toplumsal etkinliklere iştirakte da bağlantı zorlukları nedeniyle çekimser kalarak toplumsal ömürden izole olabiliyor.  

“Engelli bireylerin güçlenmesi için toplumsal projeler şart”

Prof. Dr. Yurdalan, engelli bireylerin toplumda kendilerini daha güçlü ve özgür hissedebilmeleri için geniş kapsamlı toplumsal projelere muhtaçlık olduğunu belirterek kimi tekliflerde bulundu:

“Bilgisayar, el sanatları, teknik hünerler üzere iş yeterlilikleri sağlayan mesleksel eğitim atölyeleri yapılmalı.CV hazırlama, mülakat eğitimi, girişimcilik danışmanlığı üzere istihdam dayanakları sağlanmalı. Sanat, kültür ve gönüllülük projeleri yoluyla toplumsal iştiraki artırıcı faaliyetler gerçekleştirilmeli. Sıhhat, eğitim ve toplumsal hizmetlere erişimi güçlendirmek için de erişimi kolaylaştırıcı toplumsal hizmet projeleri strateji olmalı”. 

Şehirlerdeki en kritik sıkıntılar: Ulaşım ve altyapı

Yurdalan, kentlerin engelli dostu olması için atılması gereken adımlardan örnekler verdi: 

“Yaya yolları, rampalar, asansörler ve toplu taşıma durakları tekrar düzenlenmeli. Toplu taşımada engelli önceliği ve inançlı seyahat tahlilleri hayata geçirilmeli. Kamu kurumlarında süratli randevu ve engellilere özel süreç saatleri oluşturulmalı. Yeni dizaynlarda engelli dostu teknolojiler zarurî hale getirilmeli. Merkezi noktalarda trafik ışıkları ve yaya geçişleri engelli kullanımına nazaran ayarlanmalı. Daima gereksinim tahlilleri yapılarak engelli transferleri ve resmi süreçlerini kolaylaştıracak bilimsel projeler desteklenmeli.”

Yenilikçi teknolojiler bağımsız ömrü güçlendiriyor

Engelli bireyler için geliştirilen teknolojilerin onlara büyük kolaylıklar sağladığından kelam eden Prof. Dr. Yurdalan, yapay zekâ dayanaklı uygulamaların süratle yaygınlaştığını söyledi. Kullanılan en önemli teknolojiler ortasında Be My Eyes, Microsoft Seeing AI, Ava, Apollon Gözlük, WeWALK akıllı baston, EyeSense, Otsimo üzere uygulamalar yer alıyor. “Teknoloji, engelli bireylerin sesini duyurmada ve işlevsel bağımsızlıklarını artırmada çok değerli bir eşitlik aracı haline geldi” diyen Yurdalan, bu alanda kamu ve özel dalın ortak projeler geliştirmesinin faal bir yol olduğunu işaret etti.

“Yasal teşvik var, insani sorumluluk daha büyük”

Engelli çalışan istihdam eden patronlara sağlanan prim dayanağının değerine değinen Yurdalan, mevcut teşvikler dışında şu tekliflerde bulundu:

“Engelli çalışanlara fırsat verme kültürü bir şirketin toplumsal sorumluluk şuurunun göstergesidir. Engellilerin çalışma ortamları onların ihtiyaçlarına uygun düzenlenmeli. Esnek yahut randıman odaklı çalışma modelleri yaygınlaştırılmalı, saat bazlı iş paketleri düşünülmeli. Engelli çalışanlar uzman oldukları alanlarda istihdam edilmeli. Ulusal ve milletlerarası fonlarla âlâ uygulama örnekleri yaygınlaştırılmalı. Çocuğu olan engelli çalışanlara eğitim takviyesi verilmeli”

“Engelsiz bir Türkiye mümkün”

Prof. Dr. S. Ufuk Yurdalan, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nün bir farkındalık günü olmakla kalmayıp, ötesine geçmesi gerektiğini vurgulayarak kelamlarını şöyle tamamladı: 

“Toplumsal ömrün tüm alanlarında pürüzleri kaldırmak, bütüncül bir siyaset ve irade gerektirir. Fizikî, dijital ve toplumsal manileri birlikte kaldırdığımızda tüm bireylerin eşit, özgür ve iştirakçi bir ömür sürebileceği bir Türkiye’de 3 Aralık’lar manisiz engelliler gününe dönüşebilir.”

Bunun bir örneği olarak Üniversitemiz Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Kısmı öğretim üyemiz Dr. Mirsad Alkan’ın yürütücülüğünde tamamlanan TÜBİTAK 4008-Özel İhtiyacı olan Bireylere Yönelik Kapsayıcı Toplum Uygulamaları projesi kapsamında 23 Ekim 2025’te Vadi Kampüs’te  ”Paralimpik Sportmen Şenliği: Öğren, Bilinçlen, Yeteneğini Keşfet, Atletlerle Oyna” aktifliği geniş iştirakle gerçekleştirilmiş; TÜBİTAK projenin devam etmesi istikametinde karar oluşturmuştur.”  

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı